Mae’r adnoddau a’r dolenni ar y dudalen hon ar gael ar wefan y Comisiwn ac o ffynonellau detholedig. Nod y tudalennau hyn yw dwyn y deunyddiau hynny ynghyd mewn un lle i gynghorwyr, fel na fo rhaid iddynt chwilio amdano.
Sylwer, mae’r cyfeiriadau i Ddeddf Cydraddoldeb 2010 i’r prif ddarpariaethau’n unig, gallai eithriadau, atodlenni a darpariaethau eraill fod yn gymwys yn dibynnu ar gyd-destun arbennig eich ymholiad.
Cynghorir i chi gysylltu â’n gwasanaeth cymorth ar y ffôn, Cymorth y Comisiwn i Gynghorwyr, os oes unrhyw amheuaeth gennych.
Deddfwriaeth bwysig
Y prif gyfreithiau sydd yn berthnasol i achosion cydraddoldeb a hawliau dynol.
- Cyflwyniad i Ddeddf Cydraddoldeb 2010: deall diffiniadau cyfreithiol o wahaniaethu ac ymddygiad anghyfreithlon yn y Ddeddf Cydraddoldeb
- Equality Act 2010 on legislation.gov.uk (dolen allanol): os ydych chi'n defnyddio’r fersiwn hon gwnewch yn siŵr p’un ai a yw’r ddarpariaeth yr ydych yn edrych arno wedi’i ddwyn i rym. Os oes bar llwyd ar y brig sydd yn dweud 'prospective' yna mae’n debygol y bydd amheuaeth ar b’un ai a yw’r ddarpariaeth mewn grym neu wedi’i newid. Cysylltwch â ni os ydych yn ansicr.
- Equality Act 2010 explanatory notes on legislation.gov.uk (dolen allanol)
Os oes angen help neu gyngor arnoch, cysylltwch â llinell gymorth y Comisiwn i gynghorwyr.
Llawlyfr
Trosolwg byr o Ddeddf Cydraddoldeb 2010 i gynghorwyr a chanllaw ar gyfrifo hawliadau gwahaniaethu.
Codau ymarfer a chyfarwyddyd technegol
Codau statudol yw ein Codau Ymarfer, wedi’u dyroddi o dan adran 14 Deddf Cydraddoldeb 2006. Golyga hyn eu bod wedi’u cymeradwyo gan yr Ysgrifennydd Gwladol a’u gosod gerbron y Senedd. Rhaid i dribiwnlysoedd a llysoedd gymryd i gyfrif unrhyw ran o’r Cod sydd yn ymddangos iddynt yn berthnasol i unrhyw gwestiynau yn codi mewn achosion.
Cafodd ein Canllaw Technegol ei baratoi a’i ddyroddi ar sail ei bwerau i ddarparu gwybodaeth a chyngor o dan a13 Deddf Cydraddoldeb 2006. Nid codau statudol mohonynt, fodd bynnag gallant ddal gael eu defnyddio mewn tystiolaeth, ac os dilyna darparwyr addysg hwy, bydd y codau yn eu helpu i osgoi cael penderfyniadau anffafriol ei wneud yn eu herbyn mewn achos cyfreithiol.
- cyfarwyddyd technegol i ysgolion yn Lloegr
- cyfarwyddyd technegol: addasiadau rhesymol ar gyfer disgyblion anabl yn Lloegr
- cyfarwyddyd technegol i ysgolion yn yr Alban
- cyfarwyddyd technegol: addasiadau rhesymol i ddisgyblion anabl yn yr Alban
- cyfarwyddyd i ysgolion yng Nghymru: yr hyn y mae cyfraith cydraddoldeb yn ei olygu i chi fel darparwr addysg yng Nghymru (sylwer, nid cyfarwyddyd technegol yw’r cyfarwyddyd hwn ond mae’n cynnwys gwybodaeth fanwl am gyfraith cydraddoldeb mewn ysgolion yng Nghymru a bydd o gynhorthwy wrth gynghori ar achosion ysgol yng Nghymru)
Mae dyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus yn cynnwys dyletswydd cydraddoldeb gyffredinol a dyletswyddau penodol, sydd yn helpu awdurdodau i gyflawni’r ddyletswydd gyffredinol.
Nod y ddyletswydd gyffredinol yw ymgorffori ystyriaethau cydraddoldeb i fusnes beunyddiol awdurdodau cyhoeddus. Rhaid i’r rheiny sydd yn ddarostyngedig i’r ddyletswydd cydraddoldeb roi sylw dyledus i’r angen i:
- ddileu gwahaniaethu anghyfreithlon, aflonyddu ac erledigaeth, ac ymddygiad arall a waherddir o dan y Ddeddf
- hyrwyddo cyfle cyfartal rhwng pobl sydd yn rhannu nodwedd warchodedig a’r sawl nad ydyw
- meithrin perthynas dda rhwng pobl sydd yn rhannu nodwedd a’r sawl nad ydyw
Mae dyletswyddau penodol, ychwanegol sydd yn gymwys i awdurdodau cyhoeddus datganoledig yng Nghymru a’r Alban. Gweler ein codau sydd yn benodol i wlad.
- cyfarwyddyd technegol ar ddyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus yn Lloegr
- cyfarwyddyd technegol ar ddyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus yn yr Alban
- cyfarwyddyd technegol ar ddyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus yng Nghymru
Am ragor o wybodaeth, gweler ein hadran ar y PSED isod.
- gwasanaethau, cymdeithasau a swyddogaethau cyhoeddus: atodiad a chod ymarfer statudol: mae’r atodiad yn cynnwys y newyddion defnyddiol diweddaraf ar y cod. Edrycher ar y ddwy ddogfen ar gyfer gwybodaeth am eich ymholiad
Os oes angen help neu gyngor arnoch, galwch linell gymorth yr EHRC i gynghorwyr.
Chwilio yn ôl pwnc
Rydym wedi dwyn cyngor a chyfarwyddyd ynghyd ar rai o’r pynciau mwyaf cyffredinol. Cysylltwch â ni os na allwch ganfod yr wybodaeth sydd ei hangen arnoch, yr ydych am gyfarwyddyd pellach, neu i ddweud wrthym am unrhyw bwnc arall yr hoffech ei weld yn cael ei amlygu.
Cewch wybodaeth am y pynciau a ganlyn:
- hawliau dynol
- gwasanaethau a swyddogaethau cyhoeddus
- addysg
- cyflogaeth
- dyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus (PSED)
- pynciau poblogaidd
- datrys cwynion
Hawliau dynol
- Deddf Hawliau Dynol 1998 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- ar gyfer dyletswyddau a phwerau’r Comisiwn gweler Deddf Cydraddoldeb 2006 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- gwybodaeth y Comisiwn ar y Ddeddf Hawliau Dynol
- cyfarwyddyd sylfaenol ar hawliau dynol i unigolion
- cyfarwyddyd ar y Ddeddf Hawliau Dynol ar gyfer awdurdodau cyhoeddus
- cyfarwyddyd i’r Ddeddf Hawliau Dynol i bobl ag anableddau dysgu
- Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Personau ag Anableddau: beth mae’n ei olygu i chi?
- cyfarwyddyd i fusnes a hawliau dynol
- fframwaith hawliau dynol i oedolion yn y ddalfa
Ein cyfarwyddyd i gyflogwyr ar grefydd neu gred yn y gweithle, gan gynnwys:
- codau gwisg a symbolau crefyddol
- optio allan o ddyletswyddau gwaith (cyfarwyddyd sylfaenol i gyflogwyr ond yn ddefnyddiol i unigolion hefyd)
- cyfarwyddyd i gyflogwyr ar y gyfraith
- BASW (British Association of Social Workers, dolen allanol). BASW yw’r gymdeithas broffesiynol fwyaf ar gyfer gwaith cymdeithasol yn y DU, gyda swyddfeydd yn Lloegr, Gogledd Iwerddon, yr Alban a Chymru
- cyfarwyddyd ar hawliau dynol i gomisiynwyr gofal cartref
- eich gofal cartref a hawliau dynol
Os oes angen help neu gyngor arnoch, galwch linell gymorth yr EHRC i gynghorwyr.
Gwasanaethau a swyddogaethau cyhoeddus
Am y darpariaethau cyfreithiol, gweler rhan 3 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol), gweler rhan 4 ar gyfer Safle, rhan 7 ar gyfer Cymdeithasau, rhan 12 ar gyfer Cludiant personau anabl a’r atodlenni perthnasol i’r Ddeddf y cyfeirir ati yn y rhannau hyn. (Noder, mae amryw o atodlenni i’r Ddeddf.)
Mae’r cyfeiriadau i Ddeddf Cydraddoldeb 2010 i’r prif ddarpariaethau’n unig, gallai eithriadau, atodlenni a darpariaethau eraill fod yn gymwys yn dibynnu ar gyd-destun arbennig eich ymholiad. Gall cyfraith gwahaniaethu fod yn gymhleth iawn, cysylltwch â Chymorth yr EHRC i Gynghorwyr i drafod eich ymholiad.
- Deddf Cydraddoldeb 2010: crynodeb gweithredol ar wasanaethau, swyddogaethau cyhoeddus a chymdeithasdau
- sut i gyfrifo gwerth hawliad gwahaniaethu (yr Alban)
Rhywfaint o gyfarwyddyd arall sydd efallai o ddefnydd i chi:
Gweler paragraffau 7.59, 11.51 i 11.52 a 13.104 y cod ar wasanaethau (sylwer nad yw’r cod ar wasanaethau yn delio â gwasanaethau cludiant).
Gweler rhan 12 Deddf Cydraddoldeb 2010:
- pennod 1 ar gyfer tacsis (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 2 ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 3 ar gyfer rheilffyrdd (legislation.gov.uk, dolen allanol)
Newydd – Rheoliadau ynglŷn ag eithriadau i yrrwyr tacsi:
Gweler ein cyfarwyddyd cyflym i addasiadau rhesymol ym maes cludiant.
Sylwer, cyfeiriadau i’r prif ddarpariaethau’n unig yw’r cyfeiriadau at Ddeddf Cydraddoldeb 2010, gallai eithriadau, atodlenni a darpariaethau eraill fod yn gymwys yn dibynnu ar gyd-destun arbennig eich ymholiad.
Gall cyfraith gwahaniaethu fod yn gymhleth iawn, cysylltwch â Cymorth y Comisiwn i Gynghorwyr i drafod eich ymholiad.
Isod, rhestrir prif ddarpariaethau Deddf Cydraddoldeb 2010 sydd yn berthnasol i dai, fodd bynnag gallai darpariaethau eraill gael effaith yn dibynnu ar amgylchiadau’r achos. Cysylltwch â Gwasanaeth Cymorth y Comisiwn i Gynghorwyr i drafod eich ymholiad.
Deddf Cydraddoldeb 2010: darpariaethau safle (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- adran 189 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- adran 190 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 4 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 5 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
Hefyd, gweler cyfarwyddyd y Comisiwn:
- cyfarwyddyd i ddarparwyr tai cymdeithasol ar hawliau dynol
- cyfarwyddyd i fusnesau: gwerthwyr tai ac asiantaethau gosod tai
Gweler ein cyfarwyddyd i hawliau dynol ym maes gofal cartref:
- Tudalennau 12 i 17 ar gyfer hawliau dynol
- Tudalennau 19 i 29 ar gyfer help ar sut i gwyno
Os oes angen help neu gyngor arnoch, galwch linell gymorth y Comisiwn i gynghorwyr.
Addysg
Mae’r Comisiwn ar hyn o bryd yn rhedeg prosiect i ddarparu cymorth cyfreithiol mewn achosion addysg. Os byddai’ch cleient yn elwa o’r cymorth hwn, cysylltwch â’n tîm addysg:
- Cymru a Lloegr
Ffôn: 0161 829 8140
E-bostiwch y tîm cymorth cyfreithiol yng Nghymru a Lloegr - Yr Alban
Ffôn: 0141 228 5951
E-bostiwch y tîm cymorth cyfreithiol yn yr Alban
Nid oes cod ymarfer i ysgolion, yn hytrach mae cyfarwyddyd technegol gennym. Mae’r cyfarwyddyd technegol hwn yn cwmpasu Deddf Cydraddoldeb 2010.
Gall cwynion ysgol fod yn gymhleth ac anogir chi i gysylltu â ni os nad oes profiad gennych mewn delio â gwahaniaethu yn yr ysgol. Efallai bydd yn fwy defnyddiol i chi fwrw golwg ar ein cyfarwyddyd technegol yn gyntaf cyn edrych ar y ddeddfwriaeth.
Deddfwriaeth
Am y ddeddfwriaeth Cydraddoldeb berthnasol ar wahaniaethu yn yr ysgol gweler Deddf Cydraddoldeb 2010, Rhan 6 (ar legislation.gov.uk, dolen allanol), Adrannau 84-89 a 98 ac Atodlen 10 (hygyrchedd i ddisgyblion anabl), 11 (ysgolion, eithriadau), 13 (addysg, addasiadau rhesymol) ac 14 (gwaddolion ac elusennau addysgol).
Sylwer, cyfeiriadau i’r prif ddarpariaethau’n unig yw’r cyfeiriadau at Ddeddf Cydraddoldeb 2010, gallai eithriadau, atodlenni a darpariaethau eraill fod yn gymwys yn dibynnu ar gyd-destun arbennig eich ymholiad.
Gall cyfraith gwahaniaethu fod yn gymhleth iawn, cysylltwch â Cymorth y Comisiwn i Gynghorwyr i drafod eich ymholiad.
Hawliau dynol ym myd addysg
Cyfarwyddyd Technegol
Mae cyfarwyddyd technegol i Gymru, Lloegr a’r Alban:
- cyfarwyddyd technegol i ysgolion yn Lloegr
- cyfarwyddyd technegol: addasiadau rhesymol i ddisgyblion anabl yn Lloegr
- cyfarwyddyd technegol i ysgolion yn yr Alban
- cyfarwyddyd technegol: addasiadau rhesymol ar gyfer disgyblion anabl yn yr Alban
- cyfarwyddyd i ysgolion yng Nghymru
Ysgrifennwyd y canllawiau hyn i ysgolion ond maent yn cynnwys gwybodaeth ddefnyddiol am yr hyn y dylai ysgolion ei wneud i gyflawni’u dyletswyddau, a gallent fod yn ddefnyddiol wrth roi cyngor i unigolyn.
Darparwyr addysg
Nid oes cod ymarfer i ddarparwyr addysg bellach ac addysg uwch, fodd bynnag darpara’r ddogfen hon wybodaeth ar y camau y dylai darparwyr addysg eu cymryd i gyflawni’u dyletswyddau o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 ac y gallai gael ei defnyddio wrth bennu a yw darparwr addysg wedi cyflawni’i ddyletswydd o ran eich cleient.
- cyfarwyddyd technegol ar gyfer darparwyr addysg bellach ac addysg uwch
- cyfarwyddyd ar-lein ar gyfer darparwyr addysg uwch
- yr hyn y mae cyfraith cydraddoldeb yn ei olygu i chi fel darparwr addysg ym maes addysg bellach ac addysg uwch
- derbyniadau addysg uwch
Ar gyfer darpariaethau deddfwriaethol addysg uwch gweler Deddf Cydraddoldeb 2010, Rhan 6 (legislation.gov.uk, dolen allanol) adrannau 90-94 ac atodlenni 12 (addysg bellach ac uwch, eithriadau), 13 (addysg, addasiadau rhesymol) a 14 (gwaddolion ac elusennau addysgol).
Sylwer, cyfeiriadau i’r prif ddarpariaethau’n unig yw’r cyfeiriadau at Ddeddf Cydraddoldeb 2010, gallai eithriadau, atodlenni a darpariaethau eraill fod yn gymwys yn dibynnu ar gyd-destun arbennig eich ymholiad.
Gall cyfraith gwahaniaethu fod yn gymhleth iawn, cysylltwch â Cymorth y Comisiwn i Gynghorwyr i drafod eich ymholiad.
Ein cyfarwyddyd i fyfyrwyr
Sut i ddefnyddio Prevent
- cyfarwyddyd i ddarparwyr addysg uwch yng Nghymru ar sut i ddefnyddio cyfraith cydraddoldeb a hawliau dynol yng nghyd-destun Prevent
- cyfarwyddyd i ddarparwyr addysg uwch yn Lloegr ar sut i ddefnyddio cyfraith cydraddoldeb a hawliau dynol yng nghyd-destun Prevent
Gwahanu ar sail rhyw
Mae’r cyfarwyddyd yn cwmpasu’r rhwymedigaethau cyfreithiol o dan gyfraith cydraddoldeb sydd gan brifysgolion ac undebau myfyrwyr o ran gwahanu ar sail rhyw mewn digwyddiadau a chyfarfodydd.
Ar gyfer y gyfraith ar gyrff cymwysterau, gweler adrannau 95 i 97, 98 i 99, ac atodlen 13 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol).
Mae’r cyfarwyddyd technegol, uchod, yn delio â chyrff cymwysterau yn atodiad 1 (Cyffredinol) ac atodiad 2 (dyletswyddau cyrff cymwysterau).
Sylwer, cyfeiriadau i’r prif ddarpariaethau’n unig yw’r cyfeiriadau at Ddeddf Cydraddoldeb 2010, gallai eithriadau, atodlenni a darpariaethau eraill fod yn gymwys yn dibynnu ar gyd-destun arbennig eich ymholiad.
Gall cyfraith gwahaniaethu fod yn gymhleth iawn, cysylltwch â Cymorth y Comisiwn i Gynghorwyr i drafod eich ymholiad.
Os oes angen help neu gyngor arnoch, ffoniwch linell gymorth yr EHRC i gynghorwyr.
Cyflogaeth
Sylwer, cyfeiriadau i’r prif ddarpariaethau’n unig yw’r cyfeiriadau at Ddeddf Cydraddoldeb 2010, gallai eithriadau, atodlenni a darpariaethau eraill fod yn gymwys yn dibynnu ar gyd-destun arbennig eich ymholiad.
Gall cyfraith gwahaniaethu fod yn gymhleth iawn, cysylltwch â Cymorth y Comisiwn i Gynghorwyr i drafod eich ymholiad.
Gweler rhan 5 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol) ar gyfer y darpariaethau ynglŷn â gwaith. Os ydych yn defnyddio’r ddeddf, edrychwch p’un ai a oes unrhyw atodlen yn berthnasol hefyd. Efallai bydd edrych ar y cod ymarfer a’r atodiad yn gyntaf yn ddefnyddiol i chi os ydych yn anghyfarwydd â’r maes cyfraith.
Eglura’r adran hon ddiffiniadau nodweddion gwahanol a warchodir o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010.
Nodweddion gwarchodedig a gwahaniaethu
- gweler pennod 1 Deddf Cydraddoldeb 2010
- gweler pennod 2 tudalennau 30 i 43 y cod ymarfer a’r atodiad ar gyflogaeth
Am ddiffiniad anabledd:
- adran 6 Deddf Cydraddoldeb 2010
- atodlen 1 Deddf Cydraddoldeb 2010
- Deddf Cydraddoldeb 2010: cyfarwyddyd ar faterion i ystyried wrth bennu cwestiynau ynglŷn â diffiniad anabledd
Ailbennu rhywedd
Gwahaniaethu uniongyrchol
- gweler adran 13 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 3, tudalen 44 y cod ymarfer
Eithriadau
Gwahaniaethu uniongyrchol cyfiawnadwy oherwydd oedran:
- adran 13(2) Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- adran 197 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 9, rhan 2 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 3 tudalennau 56 i 58 y cod ymarfer a pharagraffau 3.36 i 3.41 yr atodiad
Gofynion galwedigaethol
- atodlen 9 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 13 tudalennau 171 i 177 y cod ymarfer
Gwahaniaethu anuniongyrchol
- adran 19 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 4, tudalen 59 y cod ymarfer a pharagraff 4.20 yr atodiad
Gwahaniaethu ar sail Anabledd
- adran 15 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 5, tudalen 71 y cod ymarfer a pharagraffau 5.14 a 5.15 yr atodiad
Methiant i wneud addasiadau rhesymol:
- adran 20 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- adran 21 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 8 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 21 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 6, tudalen 78 y cod ymarfer a pharagraffau 6.19 a 6.20 yr atodiad
- profi anabledd ac addasiadau rhesymol
- Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Personau ag Anableddau: yr hyn mae’n ei olygu i chi?
Gwahaniaethu ar sail beichiogrwydd
- adran 18 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- cod ymarfer pennod 8, tudalen 99 i 108 a pharagraff 8.36 yr atodiad
Aflonyddu
- adran 26 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- adran 40 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- adran 108 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- cod ymarfer ar gyflogaeth pennod 7, tudalennau 92 i 98 a pharagraffau 10.20 i 10.24 yr atodiad
Erledigaeth
- adran 27 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 9, tudalen 110 y cod ymarfer cyflogaeth a pharagraffau 9.4, 10.57 a 10.62 yr atodiad
Achosi neu ysgogi Gwahaniaethu a chyfarwyddiadau i wahaniaethu
Gweler adrannau canlynol Deddf Cydraddoldeb 2010:
- adran 109 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- adran 110 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- adran 111 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
Gweler y cod ymarfer cyflogaeth, paragraffau 9.16 i 9.24, tudalennau 113 i 115.
Perthnasau sydd wedi darfod
- adran 108 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- y cod ymarfer cyflogaeth, paragraphau 10.57 i 10.62 a pharagraff 10.62 yr atodiad
Profion iechyd cyn cyflogaeth
- adran 60 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- pennod 10.25 a 10.26, tudalen 126 y cod ymarfer cyflogaeth
Eithriadau i’r rheol gyffredinol yn gwahardd cwestiynau yn ymwneud ag anabledd neu iechyd:
Ein cyhoeddiadau:
- cyfarwyddyd i ymgeiswyr ar brofiadau iechyd cyn cyflogaeth
- eich hawliau i gydraddoldeb yn y gwaith: pan rydych yn gwneud cais am swydd
Am ddiffiniad anabledd gweler adran 6 ac atodlen 1 Deddf Cydraddoldeb 2010:
- adran 6 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 1 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
Cyfarwyddyd y Comisiwn ar ddiffiniad anabledd.
Hysbysebion gwahaniaethol
Gweler adran 39 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol), y dylid ei darllen ar y cyd â pharagraph 10.8, tudalen 121 y cod ymarfer cyflogaeth.
Dim ond y Comisiwn gall gymryd camau gorfodi yn erbyn person a osododd hysbyseb wahaniaethol, fodd bynnag gellir defnyddio ffaith hysbyseb wahaniaethol mewn tystiolaeth mewn hawliad gwahaniaethu.
Canllawiau’r Comisiwn i’ch hawliau yn y gwaith
- gweler adran 18, adrannau 72 i 76, a rhan 5 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol) cwestiynau beichiogrwydd a mamolaeth i gyflogeion
- gweler pennod 8, tudalen 99 ein cod ymarfer ar gyflogaeth, a pharagraff 8.36 yr atodiad
Gallai cynghorwyr ei chael yn ddefnyddiol i ymweld â’n tudalennau beichiogrwydd a mamolaeth.
Gweler adran 10 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol).
Gweler pennod 2, tudalennau 39 i 41 y cod cyflogaeth ac atodiad a pharagraff 2.6.1, a 4.20 yr atodiad.
Ein cyfarwyddyd i gyflogwyr ar grefydd neu gred yn y gweithle, gan gynnwys:
- codau gwisg a symbolau crefyddol
- optio allan o ddyletswyddau gwaith (cyfarwyddyd sylfaenol i gyflogwyr ond yn ddefnyddiol i unigolion hefyd)
- cyfarwyddyd i gyflogwyr ar y gyfraith
Deddf Priodas a Phartneriaeth Sifil (Yr Alban) 2014: cyrff crefyddol neu gred.
Gweler Deddf Cydraddoldeb 2010:
- pennod 3 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 7 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 9 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
Gweler ein cod ymarfer ac atodiad ar gyflog cyfartal.
Gweler y Rheoliadau Adrodd newydd ar y Bwlch Cyflog rhwng y Rhywiau.
Os oes angen help neu gyngor arnoch, ffoniwch linell gymorth yr EHRC i gynghorwyr.
Dyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus (PSED)
- y cyfarwyddyd hanfodol i ddyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus
- eglurhad hawdd ei ddarllen ar ddyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus: y gyfraith am wneud pethau’n well i bobl o grwpiau gwahanol
- eich hawliau i gydraddoldeb o ran cynghorau lleol, adrannau llywodraeth a mewnfudo
Cyfarwyddyd i awdurdodau cyhoeddus
Cyfarwyddyd i awdurdodau cyhoeddus yw’r canllaw hwn ac mae’n egluro mwy am sut allai awdurdodau osod nodau ar gyfer eu hunain i helpu cyflawni’u dyletswyddau o dan y PSED:
- cyfarwyddyd technegol ar ddyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus yn yr Alban
- cyfarwyddyd hanfodol i ddyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus yn yr Alban
- gwybodaeth ar gyflogeion a dyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus: cyfarwyddyd i awdurdodau cyhoeddus yn yr Alban
- amrywiaeth bwrdd a dyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus: cyfarwyddyd i awdurdodau cyhoeddus yn yr Alban
- Deddf Priodas a Phartneriaeth Sifil (yr Alban) 2014: cyfarwyddyd ar oblygiadau cydraddoldeb a hawliau dynol i awdurdodau cyhoeddus yn yr Alban
Mae llawer o ganllawiau a chyhoeddiadau defnyddiol am y PSED yn yr Alban ar ein gwefan.
Os oes angen help neu gyngor arnoch, ffoniwch linell gymorth yr EHRC i gynghorwyr.
Pynciau poblogaidd
- Ar gyfer addasiadau rhesymol ym myd cyflogaeth gweler y cod ymarfer cyflogaeth, pennod 6, tudalen 78
- ar gyfer addasiadau rhesymol ym maes gwasanaethau gweler y cod ymarfer ar wasanaethau
- ar gyfer y gyfraith ar addasiadau rhesymol gweler adran 6, adran 20 a 21, ac atodlen 21 Deddf Cydraddoldeb 2010 (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- ar gyfer gwasanaethau, gweler atodlen 2
- ar gyfer safle, gweler atodlen 4 (nid yw rhai darpariaethau, gan gynnwys rhannau cyffredin, mewn grym eto ac mae darpariaethau gwahanol i’r Alban)
- ar gyfer gwaith, gweler atodlen 8
- ar gyfer addysg, gweler atodlen 13
- addasiadau rhesymol ym myd cyflogaeth: cyfarwyddyd cyflym
- addasiadau rhesymol ym maes gwasanaethau
- profi anabledd ac addasiadau rhesymol
Camau positif yw mesurau a gymerir i gynyddu cyfranogiad grwpiau sydd heb gynrychiolaeth ddigonol, nad ydynt yn gwahaniaethu’n anghyfreithlon yn erbyn grŵp arall, ac maent yn gyfreithlon.
Gwahaniaethu positif yw trin un grŵp yn fwy ffafriol nag un arall ac mae’n anghyfreithlon.
Camau positif ym myd cyflogaeth
- cod ymarfer cyflogaeth, pennod 12
- Deddf Cydraddoldeb 2010, rhan 11, pennod 2, adrannau 158 i 159 (legilsation.gov.uk, dolen allanol)
- cyfarwyddyd cyfreithiol: penodiadau i fyrddau a chyfraith cydraddoldeb (mae’r cyhoeddiad hwn yn cynnwys egwyddorion camau positif y gellir eu cymhwyso yng nghyd-destunau dyrchafu a recriwtio eraill ym maes cyflogaeth)
Cyfarwyddyd cyffredinol ar gamau positif
Camau positif ym maes gwasanaethau
Camau positif ym myd addysg
Gweler ein cyfarwyddyd technegol ar yr adran addysg, uchod, sydd yn cynnal adrannau ar gamau positif.
Mae’r adran hon yn cynnwys dolenni i Atodlenni Deddf Cydraddoldeb 2010 sydd yn disgrifio’r holl eithriadau i’r darpariaethau.
Gweler atodlenni Deddf Cydraddoldeb 2010:
- atodlen 3 ar gyfer gwasanaethau (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 5 ar gyfer safle (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 7 ar gyfer cydraddoldeb telerau (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 9 ar gyfer gwaith (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 11 i ysgolion (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 12 ar gyfer addysg bellach ac uwch (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 16 ar gyfer cymdeithasau (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 18 ar gyfer dyletswydd cydraddoldeb y sector cyhoeddus (legislation.gov.uk, dolen allanol)
- atodlen 23 ar gyfer eithriadau cyffredinol (legislation.gov.uk, dolen allanol)
Os oes angen help neu gyngor arnoch, ffoniwch linell gymorth yr EHRC i gynghorwyr.
Datrys cwynion
Gweler Deddf Cydraddoldeb 2010, rhan 9 (legislation.gov.uk, dolen allanol) ar gyfer gorfodi, terfynau amser a pha lys:
- Gweler pennod 3 ar gyfer tribiwnlysoedd cyflogaeth
- gweler pennod 2 ar gyfer gwasanaethau, swyddogaethau cyhoeddus ac addysg
- gweler pennod 4 ar gyfer cydraddoldeb telerau, gan gynnwys pensiynau
- gweler hefyd pennod 5 ar gyfer darpariaethau amrywiol
Sylwer, cyfeiriadau i’r prif ddarpariaethau’n unig yw’r cyfeiriadau at Ddeddf Cydraddoldeb 2010, gallai eithriadau, atodlenni a darpariaethau eraill fod yn gymwys yn dibynnu ar gyd-destun arbennig eich ymholiad.
Gall cyfraith gwahaniaethu fod yn gymhleth iawn, cysylltwch â Cymorth y Comisiwn i Gynghorwyr i drafod eich ymholiad.
Y terfyn amser ar gyfer dwyn hawliad ym maes cyflogaeth yw tri mis namyn diwrnod oni bai bod yr hawliad ynglŷn â chyflog cyfartal neu golli swydd, y byddai wedyn yn chwe mis namyn un diwrnod. Ni dderbynnir eich hawliad oni bai fod tystysgrif cymodi gynnar gennych oddi ar ACAS. Gweler gwefan ACAS am fwy o wybodaeth.
Sylwer: gellir dwyn hawliadau cyflog cyfartal hefyd yn y llysoedd sifil, y terfyn amser ar gyfer dwyn hawliad cyflog cyfartal yn y llysoedd sifil yw 6 mlynedd. Gweler paragraff 133 yr atodiad i’r cod ymarfer cyflog cyfartal.
Codau ymarfer
Y terfyn amser am ddwyn hawliad gerbron Llys Sirol neu Lys y Sir ar gyfer nwyddau, cyfleusterau, gwasanaethau a swyddogaethau cyhoeddus yw chwe mis namyn diwrnod.
Cod ymarfer
Efallai cewch yr adnoddau hyn hefyd yn ddefnyddiol:
- delio â gwahaniaethu wrth ddefnyddio gwasanaeth
- sut i gyfrifo gwerth hawliad gwahaniaethu (yr Alban)
- gofyn ac ymateb i gwestiynau gwahaniaethu ym maes darpariaeth nwyddau a gwasanaethau (GOV.UK, dolen allanol)
Y terfyn amser ar gyfer dwyn achos gwahaniaethu ysgol ar sail anabledd yw chwe mis namyn diwrnod yn y tribiwnlys haen cyntaf ( Anghenion Addysg Arbennig ac Anabledd (Lloegr), y Tribiwnlys Anghenion Addysg Arbennig (Cymru) neu’r Tribiwnlysoedd Anghenion Cymorth Ychwanegol (yr Alban).
Y terfyn amser ar gyfer dwyn achos ysgol, heblaw am anabledd, yn y llys sirol neu Lys y Sir yw 6 mis namyn diwrnod.
Y terfyn amser ar gyfer dwyn achos addysg bellach ac uwch yn y llys sirol neu Lys y Sir yw 6 mis namyn diwrnod.
Ar gyfer achosion ysgol yn Lloegr gweler Pennod 8 y Cyfarwyddyd Technegol i ysgolion yn Lloegr yn ein hadran Codau a Chyfarwyddyd Technegol uchod.
Ar gyfer achosion ysgol yn yr Alban gweler Pennod 8 y Cyfarwyddyd Technegol i Ysgolion yn yr Alban yn ein hadran Codau a Chyfarwyddyd Technegol uchod.
Ar gyfer achosion ysgol yng Nghymru gweler Pennod 6 y Canllaw ‘Yr hyn y golyga cyfraith cydraddoldeb i chi fel darparwr addysg: Ysgolion’ yn ein hadran Addysg uchod.
For further and higher education cases see Chapter 8 of the Technical Guidance for further and higher education, above in our Codes and Technical Guidance section above.
Diweddarwyd ddiwethaf: 11 Feb 2019